घरजग्गाको मूल्य घट्छ: राष्ट्र बैंक वर्षदिनयता काठमाडौं र पोखरामा कारोबार ठप्प अन्य सहरमा भने १० देखि ३० प्रतिशत मूल्य वृद्धि

काठमाडौ, मंसिर १७ - व्यवसायी र दलालको अनावश्यक चलखेलले राजधानी र पोखरामा घरजग्गाको मूल्य आकासिएर कारोबार रोकिएको अध्ययनले देखाएको छ । केही समयपछि यस्तो मूल्य कम हुँदै जाने समेत अध्ययनमा उल्लेख छ ।

अध्ययन अनुसार एक वर्षयता यी दुई बाहेक अन्य ६ सहरमा घरजग्गाको मूल्य १० देखि ३० प्रतिशतसम्म बढेको छ । राजधानी र पोखरामा भने मूल्य स्थिर छ । 'यी दुई स्थानमा मात्र कारोबार रोकिनु र अन्य स्थानमा जारी रहनुले मूल्य अनावश्यक रूपमा बढाइएको स्पष्ट हुन्छ,' गभर्नर युवराज खतिवडाले भने, 'मूल्य कम हुने बित्तिकै कारोबार सुरु हुन्छ ।'

राष्ट्र बैंकले प्रमुख ७ सहरमा अनुसन्धान गरेको थियो । अन्य सहरमा भने कारोबार र मूल्य दुवै बढेको देखियो । 'यी दुई सहर बाहेेक अन्यमा कारोबारलाई केही असर परेको छैन,' अध्ययनमा सामेल राष्ट्र बैंक स्रोतले भन्यो, 'एक वर्षयता मूल्य १० देखि ३० प्रतिशतसम्म बढेको देखिन्छ ।'

केन्द्रीय बैंकले नगर विकास, मालपोत कार्यालय र व्यवसायी बीच अनुसन्धान गरेको थियो । दुई कार्यालयबाट तथ्यांक र व्यवसायीबाट 'मनसायको अनुसन्धान' भएको थियो । 'तथ्यांकले अन्य सहरमा कारोबार बढ्नुका साथै आवश्यकता अनुसार मूल्य वृद्धि भइरहेको देखाएको थियो,' स्रोतले भन्यो, 'अनुसन्धानमा संलग्न अधिकांशले मूल्य घट्न सक्ने संकेत दिएका छन् ।' अनुसन्धानमा स्थानीय उद्योग वाणिज्य संघ र घरजग्गा व्यवसायीलाई पनि अनुसन्धानमा समेटिएको छ ।

'काठमाडौं र पोखरामा नाफाकै लागि मात्र कारोबार गर्नेको संख्या धेरै भएकाले अस्वाभाविक मूल्य वृद्धि भएर कारोबार रोकिएको देखियो,' उनले भने, 'मूल्य बढाउन सरकार र राष्ट्र बैंकले सहयोग गर्नुपर्ने मनसाय व्यवसायीमा देखियो ।'

दुई वर्षदेखि घरजग्गा बिक्री नभएर मूल्य समायोजन भइसकेको व्यवासायीले बताउँदै आएका छन् । तर अस्वाभाविक मूल्य भएकाले अझै कम हुनुपर्ने तर्क राष्ट्र बैंकको छ । 'व्यवसायीले मूल्य कम नगरे आफैं पनि घट्ने देखिएको छ,' स्रोतले भन्यो, 'काठमाडौं र पोखरामा पहिलेको जस्तै मूल्य वृद्धि हुने सम्भावना छैन ।'

नाफा मात्र लिने मनसायले घरजग्गाको खरिद बिक्री धेरै भएकाले दुई सहरमा सर्वसाधारण 'पर्ख र हेर को अवस्थामा रहेको अध्ययनले देखाएको छ । 'पैसा भए पनि मूल्य घट्छ भनेर पर्खने धेरै छन्,' अध्ययन स्रोतले भन्यो, 'यो घट्ने संकेत हो ।'

दुवै सहरमा एक वर्षयता मूल्य नघटेको अध्ययनमा उल्लेख छ । 'अति आवश्यक भएका मात्र केहीले मूल्य कम गरेर बिक्री गरेका छन्,' राष्ट्र बैंक स्रोतले भन्यो, 'अन्यले ब्याज तिरेर भए पनि बिक्री गरेका छैनन् ।'

दुई सहरका व्यवसायीले अझै मूल्य कम गरेर कारोबार नगरे समस्या बढ्दै जाने केन्द्रीय बैंकले जनाएको छ । 'अर्थशास्त्रको विद्यार्थीका रूपमा भन्दा मूल्य ३० प्रतिशतसम्म कम गरेर बिक्री गर्दा व्यवसायीकै जोखिम कम हुने देखिन्छ,' केन्द्रीय बैंकका अर्का एक अधिकारीले भने, 'मूल्य बढ्ला र फाइदा भएपछि बिक्री गर्छु भन्ने हो भने व्यवसायीकै जोखिम बढ्छ ।' कारोबार हुन नसकेकाले व्यवसायी घाटामा गएको र कारोबार सुरु भएको केही समयभित्रै सकारात्मक प्रभाव देखिने केन्द्रीय बैंकले जनाएको छ । 'घर जग्गाबाटै करोडौं कमाएका व्यवसायीले अहिले केही घाटा खाएर कारोबार गर्दा फाइदै हुन्छ,' उनले भने, 'फाइदाकै आशामा बस्ने हो भने घाटा दोब्बर हुन सक्छ ।' गभर्नर खतिवडा पनि घरजग्गा व्यवसायीले केही घाटा भए पनि कारोबार गर्नुपर्ने बताउँछन् । 'जोखिम बढी भएको क्षेत्रमा कारोबार गरेपछि घाटा सहन पनि तयार हुनुपर्छ,' उनले भने, 'घाटा नचाहेको भए घरजग्गा कारोबार नगरेर बैंकमा पैसा राखेको भए हुन्थ्यो ।'

क्रयशक्ति बढ्दा पनि घरजग्गा कारोबारमा शिथिलता आएकाले मूल्य घट्न जरुरी रहेको खतिवडाले बताए । 'रेमिटेयान्सबाट भित्रिने रकम बढ्नुका साथै बैंकले पनि लगानी गर्न सक्ने अवस्था छ,' खतिवडाले भने, 'यस्तो अवस्थामा मूल्य केही घटाएर बिक्री गर्दै अवसरको लाभ लिनुस् ।' घरजग्गाको कारोबार घटेर बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई घाटा नभएको गभर्नरले बताए । 'निष्त्रिmय कर्जा केही बढेको र नाफा केही घटेको देखिन्छ,' उनले भने, 'यसले समस्या ल्याएको भन्न मिल्दैन ।' बैंक तथा वित्तीय संस्था घाटामा गएर प्रणालीलाई असर गरे मात्र समस्या हुने उनी बताउँछन् ।